We dromen allemaal van onsterfelijkheid, alsof we instinctief weten dat niets minder ons kan bevredigen. Maar we verwarren het met een eindeloos leven dat alleen maar een bron van nieuw lijden kan zijn. Het is elders dat de eeuwigheid ons uitnodigt en op ons wacht.

Wie is er tussen ons niet bang voor de dood? De meest beschaafde, de meest spirituele en de meest religieuze mensen, degenen die filosofie beoefenen en de esoterische sleutels tot de wetten van het leven zoeken, deze mensen zelf voelen een respect vermengd met angst in het aangezicht van de dood voor dit einde van de cyclus die op zijn minst een belangrijke verandering impliceert, een andere fase, genegeerd of vergeten door ons bewustzijn ondergedompeld in de ervaringen die het lichaam biedt.

Als het in onze macht lag, zouden we de dood vermijden en gretig inruilen voor een eeuwig leven met alle eigenschappen die nodig zijn om het de moeite waard te maken om te leven. Als we eeuwig zouden kunnen leven (voor altijd belichaamd in een lichaam), zouden we natuurlijk ouderdom elimineren.

Wat heeft het voor zin om te leven als we de zwakheden en het verlies van vermogens moeten doorstaan die de leeftijd ons oplegt? We zouden ziekte, verdriet, teleurstelling, oorlogen en misdaden, ontmoediging, ontrouw, leugens… zoveel dingen elimineren. Kortom, we zouden de pijn elimineren die ons ongelukkig maakt en een eindeloos leven zoeken waar allerlei soorten plezier en bevrediging ook eindeloos zouden zijn, elk volgens zijn aard.

Deze angst voor de dood en dit verlangen naar eeuwig leven is een zeer oude zaak. Aan het begin van beschavingen die in onze chronologische geschiedenis worden erkend, bestond er onder de Sumeriërs die aan de vandaag verslechterde kust van de Perzische Golf woonden een mythische held – mythisch? – genaamd Gilgamesj. Hij werd een held juist omdat hij het menselijk stadium oversteeg door te triomferen over de dood. Gilgamesj krijgt de goden zover om hem onsterfelijkheid te verlenen. In zijn euforie misschien, of omdat de wetten het niet anders toelieten, kwam hij er niet toe om de goden te vragen dat het eeuwige leven gepaard zou gaan met eeuwige gelukzaligheid. Vanaf dat moment begon voor Gilgamesj – en we weten niet of het voorbij is – een lange pelgrimstocht door de tijd die hem het meest ongelooflijke lijden bracht; hij zag de dood van zijn geliefden, de vernietiging van steden en beschavingen, het verdwijnen van alles wat hij liefhad, terwijl hij zelf onveranderd bleef, zijn bewustzijn zwaar met zoveel ervaringen die onmogelijk te vergeten waren. Ik stel me voor dat Gilgamesj aan het einde van een paar jaar zal hebben willen sterven om te rusten, om een tijdje niet meer na te denken, om te genieten van die lange rustgevende slaap die het mogelijk maakt om ervaringen te ordenen; om te ontsnappen aan het lijden van zijn eenzaamheid, om de wezens en dingen te begeleiden die hij bijzonder koesterde.

Ik veronderstel dat er in ieder van ons een Gilgamesj is: een wezen dat ernaar verlangt te leven zonder dat de angstaanjagende schaduw van de dood over hem zweeft, een wezen dat de intuïtie van de eeuwigheid heeft, maar dat zich dat niet op een andere manier kan voorstellen dan gerelateerd aan het fysieke bestaan. Ook in ieder van ons huist die angst die de eeuwige Gilgamesj kenmerkt, gehinderd door het leven in plaats van door de angst voor de dood.

Op een dagelijkse basis overweeg ik de voordelen van eindeloos leven, omdat het me in staat stelt om te blijven handelen en dromen te bereiken. Maar dagelijks “neemt” het leven me iets weg dat me dierbaar is en ik vraag me af hoe draaglijk het zou zijn om te beseffen dat we beetje bij beetje wees blijven van alles wat een model, een archetype, een artistiek plezier, een morele bevrediging vertegenwoordigt. Wie van ons heeft geen favoriet personage, een denker, een kunstenaar, een dichter, een meester die hij voor niets in de wereld zou willen verliezen? En toch verlaten ze ons… vandaag de ene, morgen de andere… Ze trekken weg van dit theater van gebeurtenissen en gaan weg door de onbekende gebieden van het hiernamaals.

Voor mij, voor wie het geluk al zoveel jaren afhangt van het zwart-witte klavier van een piano, doet het me pijn om alle muzikanten te zien die vertrekken… zonder mijn toestemming te vragen, zonder het me zelfs maar te vertellen! Het doet me pijn om te denken dat er geen platen, cassettes of instrumenten meer zullen zijn waarmee ze hun kunst blijven beoefenen. Het doet me pijn om te weten dat deze geliefde dansers plotseling hun behendige stappen lanceren die veel verder gaan dan wat mijn ogen kunnen waarnemen. En ik voel me alleen, al zijn er nieuwe, nog betere voorbeelden.

Ook begrijp ik Gilgamesj. Nee, het is niet goed om eeuwig te leven, althans in deze wereld en onder deze omstandigheden. Het is goed om eeuwig te leven als we onszelf willen vullen met ideeën die standhouden zonder te lijden onder de tand des tijds, als we tot deze eeuwigheid kunnen verheffen wat we het liefste doen: een onveranderlijk landschap, muziek die resoneert zonder de noodzaak van kabels of apparaten, mensen met wie we belangrijke dingen kunnen delen, en, dan ja, ideeën en gevoelens te leven die ongebonden zijn van alle andere benodigdheden, van alle andere fysieke pijn die spirituele genot vermindert.

Het is waarschijnlijk dat mythen niet zo fictief en onwerkelijk zijn als ons vaak wordt geleerd. Het is waarschijnlijk dat mythen onvermoede schatten van wijsheid bevatten als we de moeite nemen om hun diepere betekenis te extraheren. Het is waarschijnlijk dat we allemaal deelnemen aan de mythe en dat ieder van ons het op zijn eigen maat en op zijn eigen manier leeft. Het is waarschijnlijk dat er in ieder van ons een held is die wacht om zijn laatste beproevingen te overwinnen, zodra hij de pijn heeft geproefd, zodra hij het plezier heeft gevoeld om de levenswetten te begrijpen, dood en leven, onafscheidelijke kanten van dezelfde medaille.

Ondanks onze inspanningen zouden we het niet beter kunnen doen: degene die de wereld en haar gebeurtenissen heeft ontworpen, wist veel meer dan wij, en wist heel goed het waarom van elk van de situaties waarmee we ons moeten confronteren om te groeien. Wat een ongeluk is het om eeuwig te zijn zoals Gilgamesj en dan spijt te hebben van de dood!

Wat een ongeluk is het om eeuwig te zijn, en het niet te beseffen!

Delia Steinberg Guzman, Voormalig Internationaal directeur van New Acropolis